ҚР Тіл туралы заң: мейрамхана иелеріне арналған ережелер
Мәзір, маңдайша, қызмет көрсету
Мейрамхана, кафе, кофехана, асхана және HoReCa секторының басқа да мекемелері сияқты қоғамдық тамақтану саласындағы кәсіпкерлер мәзірді, маңдайша жазуларын, жарнамалық материалдарды рәсімдеу кезінде тіл туралы заң талаптарын сақтауға міндетті. Ережелерді бұзу клиенттердің шағымдарына және айыппұлдарға әкелуі мүмкін. Заңды сақтап, жағымсыз салдарын алдын алу үшін не істеу керектігін осы мақалада түсіндіреміз.
Заң не дейді
Елімізде тілдердің қызметін реттейтін негізгі құжат — «Қазақстан Республикасындағы тілдер туралы» заң. Оның 21-бабына сәйкес:
Егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде өзгеше көзделмесе, хабарландырулар, жарнама, прейскуранттар, баға көрсеткiштерi, ас мәзірлері, нұсқағыштар және басқа да көрнекi ақпарат мемлекеттік тілде, қажет болған кезде орыс тілінде және (немесе) басқа тiлдерде де орналастырылады.
Көрнекі ақпараттың мәтіні мен аудармасы қатесіз және түпнұсқаға сәйкес жазылуы керек.
Сондай-ақ әрбір азаматтың тауар немесе қызмет туралы ақпаратты қазақ және орыс тілдерінде алу құқығын бекітетін «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» ҚР заңы қолданылады:
Сатушы (дайындаушы, орындаушы) тауар (жұмыс, көрсетілетін қызмет) туралы, сондай-ақ сатушы (дайындаушы, орындаушы) туралы «Қазақстан Республикасындағы тіл туралы» ҚР Заңының талаптарына сәйкес келетін қазақ және орыс тілдеріндегі ақпаратты беруге міндетті.
Қоғамдық тамақтану мекемелерінің иелері ескеретін жайттар
Мәзір
Мәзірдің қазақ тіліндегі нұсқасы болуы міндетті. Егер мекеме тек орыс немесе басқа тілдегі мәзірмен қызмет көрсетсе — бұл заң бұзушылық болып саналады.
Егер тағам атауының қазақша аудармасы жоқ болса, оның құрамын қазақ тілінде көрсету керек. Мысалы, «Брускетта с ростбифом» атты тағамы үшін: «Брускетта — бұл қыздырылған нанның үстіне сиыр еті, көкөністер, тұздық қосылған тағам» деп жазуға болады.
Мәзір калькаланған аудармаға ұқсамау үшін кәсіби аудармашының көмегіне жүгінген жөн.
Маңдайша
Мемлекеттік емес ұйымдардың маңдайшалары мемлекеттік тілде, қажет болған кезде орыс тілінде және (немесе) басқа тілдерде де орналастырылады. Қазақстан Республикасында қорғалатын, мемлекеттік емес ұйымдардың маңдайшаларында пайдаланылатын тауар белгілері өзгермеген түрінде жазылады.
«Қазақстан Республикасындағы тiл туралы» заң, 21-бап. Деректемелер мен көрнекi ақпарат тiлi
Бұл дегеніміз, мекеме атауын аудармауға болатынын білдіреді, бірақ оның түрі — кафе, мейрамхана, кофехана — міндетті түрде қазақ тілінде көрсетіледі. Мысалы: Tasty Bites кафесі, Laguna мейрамханасы, BauBar кофеханасы.
Маңдайша орнатпас бұрын жергілікті атқарушы органға хабарлама жіберу қажет, бұл туралы толығырақ біздің мақалаларда жазылған:
Қызмет көрсету
Клиенттерге қызмет көрсету тілі «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» ҚР Заңының 24-бабына сәйкес реттеледі. Бұл бапқа сай тұтынушы қызмет пен мекеме туралы ақпаратты қазақ және орыс тілдерінде алуға құқылы, соның ішінде тапсырыс берген нәрсесін дұрыс түсіну үшін.
Келген қонақтар ақпаратты алу мен түсіну жолында қиындықтарға тап болмауы керек. Мекеме иелеріне клиентпен оның таңдаған тілінде қарым-қатынас жасау мүмкіндігін қамтамасыз ету ұсынылады. Бұл шағымдар санын азайтады және қызмет көрсетуді жақсартады.
Кәсіпкерлер бақылау-касса машиналары орналасқан жерде тұтынушының тауар чегін алу қажеттілігі туралы және оның Мемлекеттік кірістер органына шағымдану құқығы бар туралы ақпаратты қазақ және орыс тілдерінде көрсетуі тиіс.
Сайттар, әлеуметтік желілер
Интернеттегі жарнама «Жарнама туралы» заңмен реттеледі. Жарнамалық материалдарды сайттарда немесе әлеуметтік желілерде орналастырған жағдайда, мемлекеттік тілдің міндетті түрде қолданылуы керектігі заңда қарастырылған.
Қазақстан Республикасының аумағындағы жарнама (мерзімді баспасөз басылымдарын, интернет-ресурстарды, ақпараттық агенттіктерді қоспағанда) қазақ тілінде, ал жарнама берушінің қалауы бойынша орыс тілінде және (немесе) басқа тілдерде де таратылады. Жарнама мазмұнының аудармасы оның негiзгi мағынасын бұрмаламауға тиiс.
«Жарнама туралы» Заң, 6-бап. Жарнамаға қойылатын жалпы талаптар
Егер сайтта мәзір, баға тізімдері және қызмет көрсету туралы өзге де ақпарат көрсетілсе, олар қазақ тілінде болуы тиіс, және кәсіпкердің қалауы бойынша — басқа тілдерде көрсетуге рұқсат етіледі.
Instagram және басқа желілерде жазбаларды екі тілде — қазақ және орыс тілдерінде жариялау ұсынылады. Жазбаларды екі тілде бірден жазып немесе кезектесіп жариялауға болады. Бұл аудиторияны кеңейтіп, тіл теңдігінің сақталуын қамтамасыз етеді.
Салынатын айыппұлдар
Тіл талаптарын сақтамағаны үшін келесі әкімшілік жауапкершілік қарастырылған:
- деректемелер мен көрнекi ақпаратты орналастыру жөнiндегi талаптарды бұзу — бірінші рет ескерту жасалады
- бір жыл ішінде қайталанған жағдайда шағын бизнеске — 5 АЕК, орта бизнеске — 10 АЕК, ірі бизнеске — 25 АЕК айыппұл салынады
Тұтынушылар шағымды Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетіне немесе жергілікті атқарушы органдарға бере алады, олардың өтініштері 15 күн ішінде қарастырылады, бұзушылықтар анықталған жағдайда жоспардан тыс тексеру жүргізіледі.
Мәзір, маңдайша жазулар, бағалар, сыртқы жарнама және басқа да материалдар міндетті түрде қазақ тілінде болуы керек, қосымша орыс немесе басқа тілдерді қолдануға болады. Бұл талаптар заңмен бекітілген және Қазақстандағы бизнес жүргізетін барлық кәсіпкерлерге қатысты.