Қазақстанда несиелік рейтингті жақсарту жолдары
Мақаланың мазмұны
Несиені кемінде бір рет пайдаланған әрбір қазақстандық несие рейтингін жасайды. Жаңа несиенің қандай мерзімге және қандай пайыздық мөлшерлемемен бекітілетіні оған байланысты. Сондықтан несиелік рейтингіңізді қадағалап отыру маңызды. Оны қалай жақсартуға болатынын Bank.kz сайты Бірінші несие бюросының сарапшыларымен бірге айтып берді.
Несиелік рейтингі көптеген факторларға байланысты. Бұған мерзімі өткен төлемдердің болуы, несие түрлері, несиелер мерзімі жатады. Олардың әрқайсысы банктер мен микроқаржы ұйымдары үшін маңызды. Бұның барлығын скоринг жүйесі талдайды және клиенттің төлем қабілеттілігі мен сенімділігін бағалау үшін ұпайлар береді.
Несие рейтингі не үшін қажет
Банк несиелік өтінімді қарастыру кезінде назар аударатын бірінші нәрсе — клиенттің несиелік рейтингі (немесе скорингтік балл). Оның қаржылық ұйымдармен жылдар бойы қалыптасқан бүкіл тарихы ұпайлармен көрсетілген. Егер балл жеткіліксіз болса, онда жаңа несие берілмеуі мүмкін.
Егер сіз әлі несие алмаған болсаңыз, сіздің рейтингіңіз нөлге тең. Банкке несие беру туралы шешім қабылдау қиынға соғады, өйткені сіздің банк қаражатын пайдалану тәжірибеңіз туралы ақпарат жоқ. Несие алу мүмкіндігін арттыру үшін шағын несие алып, уақытында қайтаруға болады. Несиелік рейтинг ұпайлары осылай қалыптасады.
Егер сізде ипотека немесе автокөлік несиесі сияқты ірі сатып алу жоспарланса, несие рейтингі маңызды. Егер сіз жақын арада жылжымайтын мүлік немесе көлік сатып алатыныңызды білсеңіз, қажет болған жағдайда оны жақсартуға уақыт табу үшін рейтингіңізді алдын ала біліп алыңыз.
Несие рейтингі қалай есептеледі
Несиелік рейтингтерді есептеу үшін қаржы институттары скорингтік жүйелерді пайдаланады. Олар несиелік бюролардан қарыз алушы деректерін талдайтын машиналық оқыту әдістерін пайдаланады.
Мысалы, Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар әлемдегі жетекші скорингтік жүйелердің бірі FICO скорингтік технологиясы (Fair Isaac Corporation) Бірінші Несие Бюросында несие берушілер мен қарыз алушылар үшін қолжетімді, болжамды аналитика және тұтынушының мінез-құлқы туралы тарихи деректерге негізделген машиналық оқыту үлгілері негізінде қарыз алушының несие қабілеттілігін бағалау болып табылады.
FICO қарыз алушының несиелік міндеттемелерін орындау ықтималдығын көрсететін балл жасайды. Бұл көрсеткішке әсер ететін негізгі факторлар: төлем тәртібі, несиелік жүктеме, несие тарихының ұзақтығы, несие өнімдері, жаңа өтінімдер және т.б.
Әдетте, FICO сияқты скоринг үлгілерін несие берушілер қарыз алушының несие қабілеттілігін анықтау үшін пайдаланады. Соңғы уақытқа дейін қарыз алушы өзінің несиелік беделін тексеру үшін Жеке несие рейтингін ала алатын. Бірақ биыл Бірінші Несие Бюросы қарыз алушыларға FICO рейтингтік шешімдері бойынша халықаралық көшбасшыдан One FICO несиелік рейтингін берді.
Сіз өзіңіздің несиелік рейтингіңізді кез келген несиелік бюроның сайтында, ал One FICO несиелік рейтингін тек Бірінші Несие Бюросының сайтында біле аласыз. Нәтиже осы балдың мәнін ашатын ұпайларда болады.
650 балдан жоғары балл жақсы жеке несиелік балл болып саналады. Бұл сіздің төлемдерді уақытында жасағаныңызды және банктер үшін сенімді клиент екеніңізді білдіреді. Осындай нәтижелермен сіз несиелердің ең қолайлы шарттарына сене аласыз.
Нашар жеке несиелік рейтингі 550 ұпайдан төмен балл деп санауға болады. Мұндай клиенттер төмен пайыздық мөлшерлемелерге немесе ұзақ мерзімге сене алмайды. Ең қиын жағдайларда несие мүлдем бекітілмейді.
Несие баллыңызды қалай жақсартуға болады
Несиелік рейтингіңізді жақсарту үшін бірқатар шаралар қажет. Оларды тек Интернеттен алынған ұсыныстар негізінде өздігінен құру мүмкін емес. Бұл үшін арнайы қызметтер бар. Мысалы, Бірінші несиелік бюро ұсынатын несие рейтингіңізді жақсартуға арналған ReVit қызметі. Бұл сіздің рейтингіңізді жақсартады және кредиторлар алдында тартымды етеді. Қызмет сіздің несие тарихыңызды және ағымдағы кіріс деңгейін талдау негізінде жеке ұсыныстар жасайды.
Бұл қызмет келесі деректері бар жеке тұлғаларға арналған:
- несие рейтингі 700-ден төмен
- төмен қарыздық жүктеме
Математикалық жүйе клиенттің жеке әрекет жоспарын жасайды, ол 9 айда 700 балл және одан жоғары несиелік ұпайға қол жеткізуге көмектеседі. Бұл жоспарда қарыз алушыға оның кірісі мен бар қарыздары негізінде не істеу керектігі айтылады. Егер сіз жоспардың барлық тармақтарын орындасаңыз, рейтингіңізді жақсарта аласыз. Жағдайды бірден түзеп беретін сиқырлы қызмет көрсету жоқ. Барлығы клиентке байланысты болады.
Егер сізде мерзімі өткен берешек болса, онда сіз қызметті пайдалана алмайсыз. 9 ай ішінде ұсыныстарды орындау үшін табысы жеткіліксіз адамдар да қызметке қосыла алмайды.
Сізде несиелік рейтингі 700 баллдан жоғары болса да, кейбір банктер несие беруден бас тартуы немесе қолайсыз шарттарды ұсынуы мүмкін, өйткені әрбір қаржы институтының өз бағалау талаптары бар.
Қорытынды: сіздің банктермен барлық қаржылық қарым-қатынасыңыз несиелік ұпайға әсер етеді.
Несиелік тарихыңызды жақсарту үшін банктер мен микроқаржы ұйымдарды өзіңіздің сенімді мен төлем қабілеттілігі бар екеніне сендіру керек. Ол үшін скорингтік жүйелердің клиенттерге қойылатын талаптарын ескеретін шаралар кешені қажет. Мұны өз бетімен жасау қиын.
Қаржы институттары алдында беделіңізді түсірмеу үшін төлемдерді кешіктірмеу, төлемдерді уақытында жасау және банк талаптарын орындау керек. Сонда сіз қажет болған жағдайда несиені пайдалана аласыз.