Бизнес серіктестікті дұрыс рәсімдеудің жолдары

Бір бағытта дамуды көздеген адамдар мен компаниялар ортақ мақсатқа жету үшін бизнес серіктестік құрады. Табысқа қол жеткізу жолында олар мүмкіндіктерін, тәжірибесін және күш-жігерін бір арнаға тоғыстырады. Мұндай серіктестікке жеке тұлғалар, жеке кәсіпкерлер, компаниялар және жеке практикамен айналысатын мамандар қатыса алады. Басты ереже — істің барлығы құжатпен бекітілуі тиіс. Осы мақалада бизнес серіктестіктің негізі мен оны дұрыс рәсімдеу тәртібін қарастырамыз.

Серіктестік түрін анықтаңыз

Бірлескен ЖШС

Егер серіктестік бір реттік жоба емес, тұрақты бизнес жүргізуге бағытталса, бірлескен ЖШС ашуға тура келеді. Онда жарғылық капиталдағы үлестер ресми түрде бекітіледі, яғни әр қатысушының жауапкершілігі оның үлесімен шектеледі. Сондай-ақ үлесті беру, сатып алу және мұрагерлік мәселелерін алдын ала реттеуге мүмкіндік бар.

ЖШС-дағы мүлік компанияның меншігі болып саналады. Сол себепті бизнесті басқару мен меншікті қорғау әлдеқайда жеңілдейді.

Көптеген компаниялар, әсіресе мемлекеттік пен халықаралық ұйымдар, келісімдерді заңды тұлғамен жасағанды қалайды. Егер капитал тарту, венчурлік инвестиция салу, несие немесе грант алу көзделсе, серіктестікті заңды тұлға ретінде тіркеу қажет.

ЖШС қатысушыларының ынтымақтастық ережелері компанияның жарғысымен реттеледі.

Жай серіктестік

Жай серiктестiк бiрлескен қызмет туралы шарт негiзiнде құрылады. Мұндай серіктестік жаңа компания құрмай бірге жұмыс істегісі келген екі жеке тұлға немесе ЖК арасында жасалады. Бiрлескен қызмет туралы шарт белгiлi бiр мерзiмге — мысалы, нақты жобаның соңына дейін рәсімделеді.

Құжатта әр серіктестің салымы көрсетіледі: ақша, мүлік немесе еңбек. Сондай-ақ табыс қалай бөлінетіні мен шешім қабылдау тәртібі жазылады. Әр серіктес өз үлесi мен шығыстарын дербес есептейді.

ЖШС-мен салыстырғанда мұнда қатысушылар тәуекел мен жауапкершілікті тең бөліседі — яғни клиенттер мен жеткізушілер алдында бәрі бірдей жауап береді.

Істерді басқару алдын ала шартта белгіленген бір тұлғаға, яғни операторға тапсырылады. Ол есеп жүргізіп, құжаттарға қол қояды және серіктестердің мүддесін қорғайды. Әдетте оператор ретінде қатысу үлесі немесе басқару мүмкіндіктері көп тұлға тағайындалады.

Шарт жазбаша рәсімделіп, барлық қатысушылар қол қояды. Серіктес ретіндегі жеке тұлғалар үшін ол нотариус арқылы куәланғаннан кейін заңды күшке енеді.

Компаниялардың серіктестігі

Серіктестік белсенді жұмыс істеп жүрген заңды тұлғалар арасында да жасалуы мүмкін. Мұндай жағдайда олар консорциум құрып, бірлескен қызмет туралы шарт жасайды. Онда жобаны басқару, кіріс пен шығысты бөлу және ресурстарды пайдалану тәртібі нақтыланады. Бұл формат ірі жобаларда, құрылыс саласында және тендерлерде жиі қолданылады.

Егер серіктестік уақытша болса, бірлескен қызмет туралы шарт жасау жеткілікті. Ал тұрақты бизнес жүргізу жоспарласа, екі тарап та қатысушы болатын ортақ ЖШС тіркеген дұрыс.

Жеке тұлғаның компаниямен серіктестігі

Жеке тұлға компанияның ісіне серіктес ретінде қатысқысы келсе, бұл бірнеше жолмен жүзеге асады — әрқайсысы жауапкершілік пен қатысу дәрежесі бойынша ерекшеленеді.

1. Инвестициялық келісім. Ірі жобаларда қолданылады: инвестор бизнес дамуына қаржы салып, табыс үлесі немесе басқа кепілдіктер арқылы өз пайдасын қамтамасыз етеді. Мысалы, 2 млн теңге салып, табыстың бір бөлігін алғыңыз келсе, инвестициялық келісім жасалады. Бұл кезде инвестор компанияның иесі болмайды, оның құқықтары мен міндеттері келісім шарттарымен белгіленеді.

2. ЖШС қатысушыларының құрамына кіру. Бұл жеке тұлғаға компанияның толыққанды серіктесі болуға мүмкіндік беретін жалғыз тәсіл. Ресми түрде қос иеленуші болып, жарғылық капиталдан үлес алады және басқару мен табысқа қатыса алады. Ол үшін тиісті өзгерістер жарғыға енгізіліп, заңды тұлғалардың мемлекеттік тізіліміне тіркеледі.

Келісімшартты дайындаңыз

Шартта мына ақпарат нақты көрсетілуі тиіс:

• серіктестіктің мақсаты мен мерзімі
• салымның мөлшері мен түрі (ақша, мүлік, еңбек, білім)
• табысты бөлу тәртібі мен серіктестердің үлестері
• есеп жүргізу, қол қою және шығыстарды бекіту өкілеттігі
• тараптардың жауапкершілігі мен дауларды шешу тәртібі
• бизнестен шыққанда үлестің қалай бағаланатыны, кімнің сатып алуға құқығы бар екені және салымның қалай қайтарылатыны

Кеңестер мен ұсыныстар

Істі жазбаша келісімсіз бастамаңыз. Тіпті серіктесіңіз туыс немесе дос болса да. Заңды құжат сенімді алмастырмайды, бірақ онсыз сенім қорғалмайды. Көптеген серіктестіктердің бұзылуының себебі — келіспеушілік емес, нақты ережелердің болмауы.

Үлес пен салым әрдайым тең болмайды. «50 де 50» деп бөлу әділ шешім болмауы мүмкін. Бірі бизнесті жүргізіп, екіншісі тек қаржы салса, бұл үлес пен табысты бөлуде ескерілуі керек.

Барлық келісімді жазбаша бекітіңіз. Тіпті шарттардың өзгерісі қосымша келісім түрінде рәсімделген жөн.

ЖШС немесе жай серіктестік операторының атына ашылған корпоративтік шотпен пайдаланыңыз. Шартқа кім қол қоятыны мен қаражат қозғалысын кім бақылайтынын нақты көрсетіңіз.

Бренд пен атауға қатысты құқықтарды реттеңіз. Егер ортақ атаумен өнім шығарылса, бренд «барлығына тиесілі» емес, нақты иесі болуы тиіс.

Серіктесті тексеріңіз. Сот істерін, салық қарыздарын және серіктес компания тарихын зерттеңіз.

Медиаторды алдын ала белгілеңіз. Үлкен жобаларда дауларды шешу тәртібі немесе арбитрді ертерек анықтау маңызды.

Серіктестік — жай ғана бірлескен жұмыс емес, сенім мен келісім заң жүзінде бекітілетін қарым-қатынас. Дұрыс рәсімделген серіктестік шектеу қоймайды, тек нақты ережелер жүйесін қалыптастырады: қаржы салу, басқару және табыс бөлу тәртібі анықталады. Егер шарт сауатты жасалса, әріптестік тәуекел көзіне емес, өсу құралына айналады.