Жеке практикамен айналысатын тұлғалардың салық міндеттемелері
Тіркелу және есеп тапсыру тәртібі
Жеке практикамен айналысатындарға нотариус, адвокаттар, жеке сот орындаушылары және медиаторлар жатады. Олар жеке кәсіпкер болып саналмайды, бірақ салық төлеу және есеп тапсыру міндетінен босатылмайды. Жеке практикамен айналысатын тұлғалардың салық міндеттемелері мен есеп тапсыру тәртібін осы мақалада қарастырамыз.
Жеке практика мен ЖК-ның айырмашылығы
Жеке практика — бұл арнайы рұқсат негізінде жүргізілетін кәсіби қызмет. Мысалы, нотариус лицензиясы немесе адвокат мәртебесі. Мұндай мамандар қызметін жеке кәсіпкер ретінде тіркей алмайды.
Жеке кәсіпкер оңайлатылған салық режимін таңдауға құқылы. Ал жеке практика өкілдеріне мұндай мүмкіндік қарастырылмаған: олар салықты өзге тәртіппен төлеп, басқа есеп нысандарын тапсырады.
Салық органдарында тіркелу тәртібі
Ең алдымен, eGov порталында ЭЦҚ көмегімен салық органына онлайн өтініш жіберіп, жеке практикамен айналысатын тұлға ретінде тіркелу қажет. Қазақстан азаматтары өтініш бергеннен кейін тіркеу бір жұмыс күні ішінде жүргізіледі. Ал бейрезиденттер үшін тәртіп өзгеше болуы мүмкін — ақпаратты алдын ала нақтылап алған жөн.
Салық салынатын табыс түрлері
Жеке практикамен айналысатын маман өз қызметі үшін алған барлық төлемдер оның табысы боп саналады. Мысалы, заңгерлік кеңес беру немесе нотариалдық көмек үшін алынған ақы.
Мұндай табыстарға салық салынады.
Жеке табыс салығы (ЖТС)
Жеке практикамен айналасатындар жылдық табысының 10%-ын ЖТС ретінде төлейді. Алдымен бір жылда түскен барлық табыстан расталған кәсіби шығындар (мысалы, кеңсе жалдау, құрал-жабдық, кеңсе тауарлары) шегеріледі. Қалған сомаға салық есептеледі.
Егер жеке практика өкілінің қызметкерлері болса, жұмыс беруші ретінде олардың еңбекақысынан ЖТС ай сайын төлеуі тиіс. Қызметкерлер үшін салық мына формуламен есептеледі:
(еңбекақы − ЖМЗЖ − 14 АЕК − МӘМС) × 10%
Жеке практика маманы өз табысынан ЖТС-ны жылына бір рет төлейді.
Міндетті төлемдер
Бұл төлемдер айлық табыс мөлшеріне байланысты есептеледі.
Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС)
Жеке практикамен айналысатын тұлға өзі үшін МӘМС жарнасын белгіленген мөлшерде төлейді — 1,4 ЕТЖ-ның 5%-ы:
1,4 × 85 000 ₸ × 5% = 5 950 ₸
Қызметкерлері болған жағдайда, олар үшін де жарналар төленеді:
Есептеу үшін еңбекақының ең жоғары мөлшері — 10 ЕТЖ (2025 жылы 850 000 теңге).
МЗЖ және ЖМЗЖ
Жеке практика өкілі міндетті зейнетақы жарналарын өзі үшін, егер қызметкерлері болса, олар үшін де төлейді.
Өзі үшін:
Ай сайын есептелетін табыс мөлшері 1 ЕТЖ-дан 50 ЕТЖ-ға дейін болуы керек (2025 жылы 85 000 теңгеден 4 250 000 теңгеге дейін).
Қызметкер үшін:
- МЗЖ — еңбекақының 10%-ы
- ЖМЗЖ — еңбекақының 2,5%-ы
Әлеуметтік аударымдар (ӘА)
Жеке практикамен айналысатын маман өз табысынан 5% мөлшерінде әлеуметтік аударым төлейді. Бұл сома 1 ЕТЖ мен 7 ЕТЖ (2025 жылы 85 000 мен 595 000 теңге) аралығындағы табыс негізінде есептеледі, бірақ ЖТС есептелген табыстан аспауы тиіс.
Қызметкер үшін әлеуметтік аударымдардың мөлшері мына формуламен есептеледі:
(еңбекақы − МЗЖ) × 5%
Егер еңбекақы 1 ЕТЖ-дан төмен болса, есептеу 1 ЕТЖ бойынша жүргізіледі. Егер жоғары болса — 7 ЕТЖ шегінде есептеледі.
Әлеуметтік салық (ӘС)
Әлеуметтік салықтың мөлшері бекітілген сомадан әлеуметтік аударымдарды шегеру арқылы анықталады.
Өзі үшін: 2 АЕК — ӘА сомасы
Қызметкер үшін: 1 АЕК — ӘА сомасы
Қосылған құн салығы (ҚҚС)
Жеке практика өкілінің жылдық табысы 20 000 АЕК-тен (2025 жылы 78 640 000 теңгеден) асса, ол ҚҚС төлеуші ретінде тіркелуге міндетті. Салық 12% мөлшерлемемен ай сайын төленеді.
Әлеуметтік төлемдерді есептеу үлгісі
Есептеуде табыс пен еңбекақы мөлшері ретінде 1 ЕТЖ (2025 жылы 85 000 теңге) алынған.
Жеке практика маманы өзі үшін төлейтін ай сайынғы әлеуметтік төлемдер:
- МЗЖ: еңбекақы × 10%
85 000 ₸ × 10% = 8 500 ₸ - ЖМЗЖ: еңбекақы × 2,5%
85 000 ₸ × 2,5% = 2 125 ₸ - ӘА: еңбекақы × 5%
85 000 ₸ × 5% = 4 250 ₸ - МӘМСЖ: 1,4 ЕТЖ × 5%
1,4 × 85 000 ₸ × 5% = 5 950 ₸ - ӘС: 2 АЕК − ӘА
2 × 3 932 ₸ − 4 250 ₸ = 3 614 ₸
Қызметкерлер үшін төленетін ай сайынғы әлеуметтік төлемдер:
- МЗЖ: еңбекақы × 10%
85 000 ₸ × 10% = 8 500 ₸ - ЖМЗЖ: еңбекақы × 2,5%
85 000 ₸ × 2,5% = 2 125 ₸ - ӘА: (еңбекақы — МЗЖ) × 5%
(85 000 ₸ — 8 500 ₸) × 5% = 3 825 ₸ - МӘМС: еңбекақы × 3%
85 000 ₸ × 3% = 2 550 ₸ - МӘМСЖ: еңбекақы × 2%
85 000 ₸ × 2% = 1 700 ₸ - Қызметкер еңбекақысынан төленетін ЖТС: (еңбекақы − МЗЖ − 14 АЕК − МӘМСЖ) × 10%
(85 000 ₸ — 8 500 ₸ — 14 × 3 932 ₸ — 1 700 ₸) × 10% = 1 975 ₸ - ӘС: 1 АЕК − ӘА
3 932 ₸ − 3 825 ₸ = 107 ₸
Есептілік нысандары
270.00 нысан бойынша ЖТС декларациясы жылына бір рет тапсырылады. Тапсыру мерзімі: есептік жылдан кейінгі жылдың 15 қыркүйегіне дейін. Мысалы, 2025 жылғы табыс бойынша есепті 2026 жылдың 15 қыркүйегіне дейін тапсыру керек.
300.00 нысан бойынша ҚҚС есебі тапсырылады. Әр тоқсаннан кейінгі екінші айдың 15-іне дейін:
- I тоқсан (қаңтар-наурыз) — 15 мамырға дейін
- II тоқсан (сәуір-маусым) — 15 тамызға дейін
- III тоқсан (шілде-қыркүйек) — 15 қарашаға дейін
- IV тоқсан (қазан-желтоқсан) — келесі жылдың 15 ақпанына дейін
200.00 нысан бойынша міндетті төлемдер есебі тапсырылады — тоқсан сайын, әр тоқсаннан кейінгі екінші айдың 15-іне дейін.
Егер жеке практика өкілінің атына тіркелген мүлік, жер немесе көлік болса, арнайы салықтар төленіп, 700.00 нысаны бойынша есеп тапсырылады. Есепті тапсыру мерзімі — келесі жылдың 31 наурызына дейін. Мысалы, 2025 жыл үшін мүлік салығына байланысты есеп 2026 жылдың 31 наурызына дейін тапсырылуы тиіс.
Жеке практикамен айналысатындар қызметін жеке кәсіпкер ретінде жүргізе алмайды. Дегенмен олар да табысы бойынша салық төлеп, есеп тапсыруы қажет. Ол үшін салық органдарында тіркеліп, төлемдер мен есеп мерзімдерін қадағалап отыру керек.